معنای عبارت تکنوکرات چیست؟

معنای عبارت تکنوکرات چیست؟

تکنوکرات به معنای فن سالار ، فن مدار ، کارشناس فنی ، کسی که سلطه مدیریتی را اعمال کرده و هوادار تکنوکراسی(Technocracy) است . واژه تکنوکراسی در دو معنای متمایز به کار می رود:

۱. حاکمیت وسایل فنی بر انسان: در این معنا به پدیده خاصی اطلاق می شود که مخصوصا در عصر جدید با انباشتگی، گسترش و حضور همه جانبه و همه جایی وسایل فنی و ماشین تجلی یافته است. این وسایل چنان پیچیده اند که گاه خالق نور یعنی انسان را اسیر خود می سازند، آهنگ خاص خود را بر حیات او تحمیل می نمایند. با تولید انبوه، مصرف انبوه و فراوان نیز باید همراه گردد. از این رو تبلیغات شدید تجاری، حریم آزادی انسانها را از بین می برد.

۲. حاکمیت صاحبان فنون: پیچیدگی فنون با خود تخصص هایی پیچیده را به همراه می آورد. آنان که بدین فنون تسلط دارند، آنها را به خواست خود می چرخانند و خود به صورتی در زمره صاحبان قدرت در جامعه صنعتی به شمار می روند، بعضی چون گوریچ سلطه صاحبان فنون جدید را با آزادی انسان ها منافی می دانند.(ر.ک: دایره المعارف علوم اجتماعی، باقری روحانی، ج۲، ص۸۷۶)

همچنین تکنوکرات به کسی که ماموریت اداری و مدیریتی خویش را منحصرا بر اساس تئوریهای اقتصادی انجام داده و به عوامل انسانی توجه کافی ندارد،گفته می شود.

تکنوکرات‌ها در ایران

در دوره‏ى ریاست جمهورى آقاى هاشمى رفسنجانى دو اصطلاح «چپ مدرن» و «راست مدرن» مطرح شد. چپ مدرن جریانى است که به هر دلیل، به بازنگرى در اندیشه‏ها و نظرات خود پرداختند. محصول این تأمّل، چرخش در بعضى از مواضع رادیکال، و اصلاح و تعدیل بخشى از شعارها و آرمانهاى این جناح بود. فضاى باز سیاسى و فرهنگى، توسعه‏ى اقتصادى، تنش‏زدایى در سیاست خارجى، تسامح و تساهل در عرصه‏ى فرهنگ و سیاست جزو شعارهاى چپ مدرن است. این گروه طرفدار آزادى بیان و گسترشآزادى‏هاى سیاسى محسوب مى‏شوند.

در مقابل، در جناح راست نیز تغییراتى پدید آمد؛ و یکى از نتایج آن منشعب شدن جریانى بود که گاه با عنوان راست مدرن و گاه با نام تکنوکرات‏ها (فن سالاران) و یا مصلحت‏گرایان مطرح مى‏شوند. این جریان متشکّل از افراد میانه رو جناحهاى چپ و راست بود؛ که دیدگاه‏هاى مشترکى با چپ مدرن داشتند؛ و در مجموع معتقد به اصلاحات سیاسى، و بخصوص اصلاحات اقتصادى، توسعه‏ى فرهنگى، خصوصى سازى، و مدیریّت علمى و کارشناس سالارى‏اند. تعبیر تکنوکرات نیز به همین مناسبت است که این گروه، مانند تکنوکرات‏ها در کشورهاى غربى بر افتادن امور به دست فن‏شناسان و گسترش علم و پژوهش تأکید دارند.

عمده‏ترین تشکّل این گروه، کارگزاران سازندگى است که در مجلس پنجم نقش عمده‏اى ایفا کرد. این گروه یا گروههاى چپ مدرن در انتخابات ریاست جمهورى سال ۷۶ همگرا شدند. این ائتلاف که از عمده‏ترین شعارهاى آنها اصلاحات سیاسى بود، موقعیت چشمگیرى نیز در انتخابات به دست آورد. امروزه در چپ مدرن نیز بروز و تمایز گرایشهاى تندرو و میانه رو کاملاً مشهود است.

( کارگزاران ، اعتدال وتوسعه و…) معروف به جریان تکنوکرات در ایران هستند .

بازخوانی بیانات و مواضع امام خامنه ای نسبت به تکنوکرات :

رهبر معظم انقلاب در 3 شهریور 72 در دیدار با کابینه هاشمی رفسنجانی با اشاره به این مساله می فرمایند:

“این را مکرّر عرض کرده‌ام، باز هم عرض مى‌کنم. به این نکته باید توجّه کنید: گاهى مى‌شود که یک مدیر، در مجموعه کارى خود، طبعاً به افرادى تکیه مى‌کند و همه کارها را شخصاً نمى‌تواند انجام دهد. ناگزیر، کسانى با اختیاراتى در مجموعه‌هایى هستند و گاهى مى‌بینید در صراط و راه دیگرى حرکت مى‌کنند. اوّلین ثمرى که ثمر تلخى خواهد بود، این است که کار این مدیر را لنگ مى‌گذارند. بعد هم، البته کشور ضرر مى‌بیند؛ اهداف ضرر مى‌بیند؛ مردم ضرر مى‌بینند. اما اوّلین مشکلى که به وجود مى‌آید این است که خود آن مدیر، مى‌بیند کارش پیش نمى‌رود. براى خاطر این‌که، به انسانهایى تکیه کرده که اهل نیستند. در محیط وزرارتخانه، باید کسانى را آورد که به این راه و هدف از بُنِ دندان معتقد باشند. این، شرط اوّل است. براى خاطر این‌که، اگر از بُنِ دندان معتقد نباشد، اگر توانایى و کاردانى هم داشته باشد، آن توانایى و کاردانى، در خدمت راهى که شما دارید برایش تلاش مى‌کنید، به کار نخواهد افتاد. این امرى طبیعى است. باید معتقد باشد. بحمداللَّه، امروز بعد از چهارده، پانزده سال که از انقلاب مى‌گذرد، دیگر آن دعواى تعهّد و تخصّصى که اوّل انقلاب بود، وجود ندارد. معنى ندارد که ما بگوییم تعهّد یا تخصّص؟ هم تعهّد، هم تخصّص؛ زیرا، بحمداللَّه، مدیران خوبى تربیت شده‌اند و شخصیتهاى برجسته‌اى هستند.”

ایشان ادامه می دهند: “من این‌طور مى‌خواهم تعبیر کنم و این تعبیر، حاکى و گویاست: عرض من این است که در محیط وزارتخانه، آن جوّ حزب الّلهى را غالب کنید. با همان بارِ معنایى که کلمه «حزب‌الّلهى» دارد. باید آدمهاى متدیّن بر سرنوشت تشکیلات حاکم باشند.”

ایشان در دولت اصلاحات نیز نگرانی خویش در این زمینه را بروز داده و در 27 اسفند 83 و در جمع اعضای مجلس خبرگان رهبری می فرمایند:

“در گزینش کسانى که در صحنه‌ى سیاسى کشور بناست فعالیت کنند، باید حواسمان جمع باشد. هر یک از اشخاص و شخصیت‌ها و مسؤولانى که در رأس یک مجموعه‌ى کارى قرار دارند، تعیین‌کننده‌اند؛ هم ایمان آنها، هم عزم و اراده‌ى آنها، و هم کاردانى و کفایت آنها تعیین کننده است … در این زمینه‌ها باید با احساس مسؤولیت و ملاحظه‌ى جوانب و با چشم باز و بصیرتِ کامل وارد شد.”

و

 حضرت امام خامنه ای دیروز (یکم فروردین 92 )  در اجتماع پرشور زائران حرم رضوی با بیان این‌که «تحریم‌ها تاثیرگذار بوده است» در عین حال خاطرنشان کردند: چند ماه پیش وقتی من به این مساله اشاره کردم، آن‌ها ( دشمنان نظام و انقلاب ) خوشحال شدند و گفتند که فلانی اعتراف کرده است که تحریم‌ها بی‌اثر نبوده است، بله تحریم‌ها اثرگذار بوده است. این هم اشکال اساسی در خود ماست که اقتصاد ما وابسته به نفت است. دولت‌ها باید این را در برنامه خود می‌گنجاندند.

17 – 18 سال پیش من به آقایانی که بر سر کار بودند، گفتم که باید کاری کنید که بتوانیم هر وقت که اراده کردیم ، در چاه‌های نفت را ببندیم ، اما آن آقایان که به زعم خودشان تکنوکرات هم بودند، گفتند مگر می‌شود چنین کرد.