گریه ی حیوانات در عاشورا

«و جلت و عظمت مصیبتک فى السموات على جمیع اهل السموات»؛ و بزرگ و عظیم شد بلاها و صدمات شما در آسمان ها و بر همه اهل آسمان ها.

در ادامه ی شرح زیارت عاشورا شرح می دهیم که چگونه اهل آسمان ها بر مصیبت امام حسین (علیه‎السلام) گریستند؟

در فرازی دیگر از زیارت فرمود: و جلت المصیبة بک علینا و على جمیع اهل الاسلام .

یعنى مصیبت ها شما نه فقط براى ما دشوار است بلکه براى همه مسلمین سخت است اگر چه شیعه نباشد. در جمله فوق می‎فرماید: نه فقط مصیبت شما بر اهل اسلام و ایمان سخت است بلکه براى آسمان ها و اهل آن سخت است که آنها را گریان و ناراحت نموده است .

در فرازی دیگر از زیارت عاشورا می‎فرماید: "و اعظم رزیتها فى الاسلام على جمیع اهل السموات و الارض."

پس در این عبارت اهل زمین اضافه شده از این چند عبارت نتیجه می‎گیریم که مصیبت شما بر اهل زمین و آسمان سخت و مشکل بوده که آنها را به حالت تاثر و سوگوارى در آورده است. بیان این مطلب در سه فضل ذکر خواهد شد.

فصل اول: در اثبات شعور براى موجودات عالم

از آیات و روایات بسیارى استفاده می‎شود که موجودات عالم شعور و فهم دارند که بسیارى از مطالب را درک می‎کنند.

حق تعالى می‎فرماید: "و لقد اتینا داود منا فضلا یا جبال اوبى معه والطیر" (سبا/ 10)؛ به کوه ها و طیور گفتیم که با داود تسبیح بگویند ما از فضل و کرم خود به داود نبى عطایاى بسیارى بخشیده از جمله به کوه ها و پرندگان امر نمودیم که با نغمه‎هاى داودى هماهنگ شوند و هر وقت او به تسبیح و استغفار مشغول شود شما نیز با او موافقت کنید.

هر زمان داود در بیابانى عبور می‎نمود زبور را با لحن خوش داودى می‎خواند و تمام پرندگان و درندگان تحت تاثیر صوت او واقع شده با او همنوا گشته به تسبیح و تقدیس خداوند مشغول می‎شدند و نیز می‎فرماید: "و سخرنا مع داود الجبال یسبحن و الطیر و کنا فاعلین"(انبیاء/79) کوه ها و مرغان را مسخر داود گردانیدیم و با او تسبیح گفتند اگر بنا باشد که براى کوه و پرندگان شعور و فهم و استعداد نباشد چگونه با داود پیغمبر تسبیح می‎گویند؟ معلوم می‎شود آنها هم خدا را شناخته‎اند.

در آیه دیگر می‎فرماید: "یسبح الله ما فى السموات و ما فى الارض الملک القدوس العزیز الحکیم." (الجمعه/1)

در آیه دیگر می‎فرماید: "یسبح لله ما فى السموات و ما فى الارض له ملک و له الحمد و هو على کل شى قدیر. (التغابن/1)

در کامل الزیاره از حارث اعور روایت می‎کند که امیرالمؤمنین(علیه‎السلام) فرمود: پدر و مادرم فداى حسین باد که در بیرون شهر کوفه کشته خواهد شد، به خدا قسم گویا مى‎بینم که جانوران بیابان از انواع وحوش بر سر قبر او گردن کشیده و بر او می‎گریند و از شب تا صبح براى او مرثیه می‎خوانند.

در آیه دیگر می‎فرماید: "یسبح له السموات السبع و الارض و من فیهن و ان من شىء الا یسبح بحمده و لکن لاتفقهون تسبیحهم. (الاسراء/44)

در این آیه حق تعالى بر سبیل تعظیم و اجلال و ثناى خود می‎فرماید: آسمان هاى هفتگانه و زمین و هر کس در آسمان ها و زمین است، به تنزیه و تسبیح پروردگار مشغول می‎باشند و هیچ چیزى نیست مگر آن که به ذکر و تقدیس و تنزیه خداوند و ستایش حضرت حق اشتغال دارد، ولى مردم تسبیح موجودات را نمى‎فهمند.

حضرت علی(علیه‎السلام) فرمود: بانگ خروس نماز اوست، بال بر هم زدن او رکوع و سجود می‎باشد.

از جمله زبان حال خروس در شب این است: "اذکروا الله ایها الغافلون"؛ اى مردم غافل، عمر گذشت خواب بس است برخیزید و خدا را یاد کنید.

البته این شعور درباره ی نباتات زیاد و در حیوانات خیلى بیشتر می‎باشد. خداوند درباره ی"هدهد" می‎فرماید: "وجدتها و قومها یسجدون للشمس من دون الله و زین لهم الشیطان و اعمالهم فصدهم عن السبیل فهم لا یهتدون" (النمل/ 24)؛ هدهد به حضرت سلیمان گفت: بلقیس را با تمام رعیتش یافتم که خدا را از یاد برده و به جاى خدا خورشید را می‎پرستند و شیطان اعمال زشت آنان را در نظرشان زیبا جلوه داده و آنها را به کلى از راه خدا بازداشته تا هرگز به حق هدایت نشوند.

عجب اینست که این حیوان به قدرى داراى شعور است که وقتى انسان را مى‎بیند که غیر از خدا را سجده می‎کنند و اطاعت شیطان را می‎نماید تعجب می‎کند و به حضرت سلیمان گوید: "الا یسجدوالله الذى یخرج الخباء فى السموات و الارض و یعلم ما تخفون و تعلنون الله لا اله الا هو رب العرش العظیم. (النمل/ 26)؛ چرا پرستش نکنند خدایى را که پنهان را به عرصه ظهور آورده و بر نهان و آشکار خلق آگاه است در صورتی که آن خداى یکتا که جز او هیچ خدایى نیست پروردگار عرش با عظمت است و بی‎نهایت سزاوار پرستش است .

امام صادق(علیه‎السلام) فرمود: آنچه در آسمان و زمین است تا ماهیان دریا، براى طالب علم و و دانش، طلب آمرزش می‎نمایند.

فصل دوم: مصیبت اهل آسمان‎ها

از این عبارت زیارت معلوم می‎شود که این کرات با عظمت که در جوّ در حرکت هستند و از آنها تعبیر به آسمان ها می‎شود داراى مخلوقاتى هستند که تعبیر به اهل نموده و در فراز دیگرى دارد که "على جمیع اهل السموات و الارض." پس از این دو عبارت معلوم می‎شود که مصیبت حضرت سیدالشهداء(علیه‎السلام) به قدرى بزرگ است که همه اهل آسمان ها و زمین را ناراحت نموده است به طوری که آسمان و زمین و موجوداتی که در این دو زندگى می‎کنند، گریان می‎شوند.

آیات قرآن در مورد اهل آسمان ها

در سوره نحل می‎فرماید: "ولله یسجد ما فى السموات و ما فى الارض من دابة و الملائکة و هم لا یستکبرون یخافون من فوقهم و یفعلون ما یؤمرون"؛ هر چه در آسمان ها و زمین است از جنبندگان و فرشتگان همه بى هیچ تکبر و با کمال تذلل به عبادت خدا مشغول اند و تمام موجودات از خدا که فوق آنها است می‎ترسند و به هر چه مامورند اطاعت می‎کنند.

در کامل الزیاره از ابن عباس نقل می‎کند که اول ملکى که خبر قتل امام حسین (علیه‎السلام) را براى حضرت رسالت آورد جبرئیل بود که با بال هاى گشوده گریه کنان و صیحه زنان آمد و این خبر را داد و قدرى از تربت حسینى را حمل کرده بود که بوى مشک از او برمی‎خاست و فضا را معطر کرده بود.

راغب در مفردات القرآن گوید: لغت "دابه" برای تمامى حیوانات استعمال می‎شد گرچه در تعریفات دیگر به اسب اختصاص داده شده و روى هم رفته باید گفت "دابه" نام هر موجودیست که راه می‎رود. در مجمع البحرین گوید: اختصاص "دابه" به اسب، عرفى است عارض و جدید و ریشه لغوى آن شامل تمامى حیواناتى است که راه می‎روند.

از این آیه استفاده می‎شود که خداوند در این کرات آسمانى موجودات زنده‎اى دارد که در حرکت اند و مسلما انسان هم جزو "دابه" می‎باشد زیرا او هم راه می‎رود.

    و در آیه ی دیگری می‎فرماید: "و ما من دابه الا على الله رزقها." مسلما انسان جزو "دابة فى الارض"

می‎باشد زیرا او هم روزى می‎خورد بلکه فرد شاخص دابه، انسان است پس در این کرات آسمانى موجوداتى از قبیل انسان و غیرانسان زندگى می‎کنند.

و منظور از سجده، خضوع و خشوع است نه این سجده‎ای که ما در نماز به جا می‎آوریم. پس تمام موجودات آسمانى در برابر خداى بزرگ خاضع و خاشع اند.

شواهدى دیگر از روایات بر وجود عقلا در کرات آسمانى

در بحارالانوار از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) روایت می‎کند که حضرت به امیرالمؤمنین(علیه‎السلام) فرمود: یا على خدا هفت موطن را با تو به من نشان داد تا این که می‎فرماید: موطن دوم معراج بود که جبرئیل مرا به عالم بالا برد و تمام آسمان ها و زمین‎هاى هفتگانه براى من نمودار شد به طوری که ساکنان و آبادکنندگان آنها را دیدم .

مسلما ساکنان و آبادکنندگان آسمان غیر از ملائکه می‎باشند.

فصل سوم: گریه اهل آسمان ها و زمین بر امام حسین(علیه‎السلام)

یکى از برجسته‎ترین آثار عاشورا، عزادارى و گریه بر امام حسین(علیه‎السلام) است که این موضوع کم کم لباس مذهبى پوشیده و داراى اهمیت زیادى شده بلکه می‎توان گفت رکن اعظم مسایل اسلامى گردیده و ثواب و نتایجى که در سایه این عمل نصیب مسلمین می‎گردد در هیچ کارى براى آنها میسر نیست . و روایات زیادى راجع به فضیلت گریه بر امام حسین(علیه‎السلام) و مجالس عزاى آن حضرت وارد شده است .

گریه ی ملائکه بر امام حسین(علیه‎السلام)

گفتیم همه موجودات و اهل آسمان و زمین بر آن حضرت گریان شدند از جمله، گریه ملائکه بر آن حضرت است که برخی از روایات آن ذکر می‎شود.

شیخ صدوق در علل الشرایع از ابوحمزه ثمالى روایت می‎کند که گفت: خدمت امام باقر(علیه‎السلام) عرض کردم:یابن رسول الله آیا همه شما قائم به حق نیستید؟ فرمود: بلى،گفتم: پس چرا فقط یک نفر از شما ملقب به قائم است؟

در کامل الزیاره حدیث مفصلى نقل می‎کند مشتمل بر این که ملائکه حائر حسینى شب و روز گریه بر آن حضرت می‎کنند و فتور و سستى در این امر ندارند مگر در دو وقت. یکى وقت زوال و دیگر وقت طلوع فجر که در این دو وقت با ملائکه آسمان که به زیارت قبر حسین می‎آیند، گفتگو می‎کنند و از اخبار آسمان پرسش می‎نمایند.

فرمود: زمانی که جد من حسین(علیه‎السلام) شهید شد ملائکه به درگاه خداوند نالیدند و به گریه بانگ و فریاد آوردند و عرض کردند: بارالها آیا از کسى را که پسر پیغمبر تو را که بهترین خلق تو می‎باشد کشت، دست بازداشتى؟ خطاب آمد: اى فرشتگان من آسوده باشید به عزت و جلال خودم قسم که از این جماعت انتقام می‎کشم اگر چه بعد از امروز باشد. آنگاه امامانى که از صلب امام حسین (علیه‎السلام) باید بیایند به ملائکه نشان داد و از جمله قائم آنان که امام دوازدهم باشد، را به آنها بنمود در حالی که آن حضرت ایستاده بود. پس فرمود با این قائم از آنها انتقام خواهم کشید بدین جهت آن حضرت را قائم گویند.

منظور ما از نقل این روایت این بود که چون امام حسین(علیه السلام) شهید شد ملائکه گریان شدند و در درگاه الهى نالیدند و بانگ و فریاد برآوردند.

امام صادق(علیه‎السلام) فرمود که روز عاشورا چهار هزار ملک نازل شدند تا یارى حضرت حسین (علیه‎السلام) را بنماید حضرت به آنها اذن نداده مراجعت کردند تا تکلیف خود را معلوم کنند. ولى مجددا نازل شدند. دیدند حضرت شهید شده آنگاه گردآلوده نزد قبر آن حضرت ماندند و پیوسته تا روز قیامت بر آن حضرت گریه می‎کنند و رییس آنها ملکى است به نام منصور. منصور نام هر کسی است که امام را زیارت کند آنها از او استقبال می‎کنند و چون با حضرت وداع کنند او را مشایعت نمایند و اگر مریض شود از او عیادت کنند و چون بمیرد و نماز بر او خوانند طلب مغفرت براى او کنند.

    در کامل الزیاره حدیث مفصلى نقل می‎کند مشتمل بر این که ملایکه ی حائر حسینى شب و روز گریه بر آن حضرت

   می‎کنند و فتور و سستى در این امر ندارند مگر در دو وقت. یکى وقت زوال و دیگر وقت طلوع فجر که در این دو وقت

   با ملایکه ی آسمان که به زیارت قبر حسین(علیه السلام) می‎آیند، گفتگو می‎کنند و از اخبار آسمان پرسش می‎نمایند.

نیز در کامل الزیاره از ابن عباس نقل می‎کند که اول ملکى که خبر قتل حسین(علیه‎السلام) را براى حضرت رسالت آورد جبرئیل بود که با بال هاى گشوده گریه کنان و صیحه زنان آمد و این خبر را داد و قدرى از تربت حسینى را حمل کرده بود که بوى مشک از او برمی‎خاست و فضا را معطر کرده بود.

امام صادق(علیه‎السلام) فرمود که روز عاشورا چهار هزار ملک نازل شدند تا یارى حضرت حسین (علیه‎السلام) را بنماید حضرت به آنها اذن نداده مراجعت کردند تا تکلیف خود را معلوم کنند. ولى وقتی مجددا نازل شدند دیدند حضرت شهید شده آنگاه گردآلوده نزد قبر آن حضرت ماندند و پیوسته تا روز قیامت بر آن حضرت گریه می‎کنند.

گریه و ناله وحوش بر امام حسین(علیه‎السلام)

در کامل الزیاره از حارث اعور روایت می‎کند که امیرالمؤمنین(علیه‎السلام) فرمود: پدر و مادرم فداى حسین باد که در بیرون شهر کوفه کشته خواهد شد، به خدا قسم گویا مى‎بینم که جانوران بیابان از انواع وحوش بر سر قبر او گردن کشیده و بر او می‎گریند و از شب تا صبح براى او مرثیه می‎خوانند.

گریه وحوش صحرا در شب عاشورا

شیخ طریحى در منتخب از طریق اهل بیت روایت کرده که وقتى امام حسین(علیه‎السلام) شهید شد و جسم شریفش بر خاک کربلا افتاد و خون بدنش به روى زمین ریخت مرغى سفید آمد پر و بال خود را به خون آن حضرت آلوده کرد و پرواز نمود و بر شاخه درختى نشست. جماعتى از مرغان را دید که به دانه و علف و آب مشغول هستند. به آنها گفت واى بر شما به لهو و لعب مشغولید و در طلب دنیا می‎باشید و حال آن که امام حسین(علیه‎السلام) در زمین کربلا در این هواى گرم به روى زمین افتاده و خون از بدنش جارى گشته.

چون مرغان این را شنیدند همگى هم آواز شده به جانب کربلا پرواز کردند و چون رسیدند دیدند حسین (علیه‎السلام) سر بر بدن ندارد بى غسل و کفن بر روى خاک و خاشاک کربلا افتاده است. مرغان چون این منظره را دیدند صیحه زده و آغاز به گریه و زارى نمودند و خودشان را بر خون حضرت مالیدند و سر تا پاى خود را خون آلود کرده و هر کدام به جانب شهرى رفتند تا اهل عالم را از این فاجعه آگاهى دهند آن مرغى که به مدینه آمد قبر پیغمبر را طواف کرد قطرات خون از او می‎چکید و می‎گفت: الا قد قتل الحسین بکربلا، مرغان دیگر اطراف او جمع شدند و بانگ نوحه برآوردند.

                                                                                                         ادامه دارد ...

---

فراوری از کتاب شرح زیارت عاشورا، اثر حضرت آیة الله حاج سیداحمد میرخانی

گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی.